Zygmunt III Waza. Dukat 1590, Wilno - RZADKOŚĆ R8

Wariant z herbem Sas na rewersie. Wyśmienicie zachowana moneta z blaskiem menniczym. Egzemplarz doceniony drugą najwyższą gradingową w NGC. Rzadkie w tak wyszukanym stanie zachowania. Kopicki 890 (R1)

Aw.: Ukoronowane popiersie królewskie w zbroi z głową. W otoku: SIGIS III D G REX POL M D LIRw.: Ukoronowany herb Rzeczpospolitej, skrócona data po bokach (1-5) 9-0. Pod tarczą herb Lis (Łukasz Mamonowicz skarbny litewski).  W otoku: MONETA AVRE – MAG DVC LITMonety z mennicy wileńskiej od zawsze należały do grupy monet niedostępnych, legendarnych i pożądanych przez kolekcjonerów na całym świecie. Egzemplarz ten nie wystąpił w handlu od prawie 40 lat. Jedyny znane nam egzemplarze znajdują się aktualnie w dwóch zbiorach publicznych. HistoriaWkrótce po otwarciu mennicy koronnej w Krakowie, również w 1589 w Wilnie została uruchomiona mennica bijąca złotą monetę dla Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1590 wybito dwa typy dukatów litewskich z popiersiem króla w zbroi folgowej, oraz w zbroi husarskiej dekorowanej głową lwa. Emisja dukatów została zaniechana w następnym 1591 roku.Mennica złota działała jako oddzielne przedsięwzięcie skarbowe. O ile na trojakach bitych w latach 1589-1591 widnieją herby Korczak (Maciej Wojna podskarbi nadworny 1589), herb Leliwa (Teodor Tyszkiewicz, podskarbi wielki litewski 1589-1590), oraz herb Chalecki (Demetriusz Chalecki podskarbi wielki litewski 1590-1598). Żaden z tych herbów nie występuje na dukatach. Na nich pojawia się herb Lis. Herb ten był błędnie przypisywany Lwu Sapiesze, pełniącemu funkcję kanclerza wielkiego litewskiego. Osobistość ta nie miała jednak żadnych związków ze skarbem litewskim ani z działalnością menniczą. Ostatnio udało się ustalić, że herb Lis należy do Łukasza Mamonowicza. W latach 1586-1606 był on skarbnym litewskim hospodarskim, odpowiadającym za sprawy mennicze.EmisjaLata to 1590-1591 to czas zamieszania na stanowiskach urzędniczych w Wielkim Księstwie Litewskim, spowodowany nominacjami nowego króla Zygmunta III.W 1590 r. Podskarbi - Teodor Tyszkiewicz został wojewodą nowogrodzkim, po nim urząd przejął Demetriusz Chalecki. Jednak zmiana ta wymagała kontrasygnaty królewskiej, co wymagało czasu Podskarbiego więc oficjalnie nie było.Jako że bicie złotych dukatów odbywało się na polecenie króla, wymagało specjalnego nadzoru. Jedynym urzędnikiem skarbowym, który mógł wziąć na siebie tę odpowiedzialność, gdy skarb litewski pozbawiony był urzędującego podskarbiego, okazał się Łukasz Mamonowicz. Od lat był związany ze skarbem Wielkiego Księstwa Litewskiego, trzymał też nadzór nad jakością wybijanej na Litwie monety. Po uporządkowaniu spraw organizacyjnych i kompetencyjnych nagle zaniechano wybijania dukatów. Wpływ na to miał niedobór złota na rynku litewskim, zamknięcie złotej mennicy w Poznaniu a także powierzenie wybijania złotych monet mennicy w Malborku. RzadkośćWariant z popiersiem króla w zbroi folgowej tylko raz wystąpił w ofercie aukcyjnej. W tym stanie zachowania monety próżno szukać w zbiorach prywatnych. Ten wariant znajdował się jedynie w największych kolekcjach tj. w zbirach Sobańskiego i Potockiego. Jeden egzemplarz znajduję się w Muzeum Narodowym w Warszawie pochodzący ze zbioru Czapskiego. Na takiego dukata może przyjść nam czekać kolejne dekady, więc jest to okazja do uzupełnienia zbioru o ogromnej rzadkości numizmat, w pięknym stanie zachowanie. Stan zachowaniaMoneta z wyraźnym blaskiem menniczym i wzorowo zachowanymi szczegółami. Lekko pofalowana powierzchnia. Ekstremalnie rzadka pozycja, która z pewnością stanie się ozdoba nawet najlepszych kolekcji. LiteraturaDutkowski (złoto Wazów) 03 (R7-R8); Kopicki (2007 r.) 1248 (R8); Friedberg (Litwa) 7; Czapski 10156; Ivanauskas (2013) 7.SV2-2 (RRRR); Tyszkiewicz 1000? mk 

Rzadszy wariant z końcówką napisu na awersie PRV. Menniczy egzemplarz z obustronnym blaskiem menniczym. Moneta zasłużenie doceniona najwyższą notą w rankingu NGC. CNG 148a; Kopicki 7472 (R1)

Aw.: Głowa króla w prawo, w koronie i zbroi. U dołu w napisie herb Lewart. W otoku: SIGISMVND III D G − REX PO M D L Rw.: Pod koroną nominał VI oraz dwie tarcze herbowe, u dołu tarcza z herbem Snop Wazów. Po bokach znaki mennicze pierścień i trójkąt. W otoku: GROS ARGEN SEX REG POLONI 99  Znacznie rzadsza odmiana z dużą głową króla na awersie. Jest to zdecydowanie jeden z najpiękniejszych egzemplarzy spośród tych, z którymi mieliśmy do czynienia. Moneta doceniona drugą najwyższą notą w rankingu NGC.  Kopicki 1246 (R1)

Aw.: Popiersie w koronie i zbroi okrytej płaszczem związanym węzłem na ramieniu. W otoku: SIGIS •3• D • G•REX• POL•M•D•L•R•P•Rw.: Dwa lwy podtrzymują tarczę miejską ozdobioną liściastymi gałązkami skierowanymi ku górze. W środku na łodydze trzy trójlistne kwiaty (krzyżyki). Nad znakiem menniczym łapa niedźwiedzia kropka. W otoku: MONE• AVREA• CIVI• GEDANENSIS 16I2 Portret z tego typu popiersiem, znanym również z emisji ortów, po raz pierwszy został użytym w roku 1610. Do tej pory skatalogowano dziesięć wariantów stemplowych różniących się od siebie ułożeniem liści kwiatu nad herbem Gdańska i łapą niedźwiedzia z kropką lub bez kropki. Odmiana z gałązką z 3 kwiatami nad tarczą i kropką nad łapą niedźwiedzia. Na awersie kropka między literami D G i tytulatura zakończona literami RP. Moneta z blaskiem menniczym. Minimalnie pofalowana powierzchnia. Na naszej aukcji dukat z dokładnie tej samej pary stempli (Aukcja 2, lot 76, stan 3+, 2011 r.) został sprzedany za 35,650 zł Kopicki7527 (R3); Friedberg10; CNG. 183.IIIb; Kaleniecki180 (podobny); Złoto Wazów, tom 1 - 108 (R5)