Zygmunt III Waza, 4 dukaty Kraków 1611 (bite stemplem półportugała) - RZADKOŚĆ R7

Aw.: Popiersie króla w prawo w koronie. Zbroja okrytaj płaszczem spiętym podłużną broszą na ramieniu. W otoku: SIGISMVNDVS III DG REX POL ET SVE

Rw.: Pod koroną czteropolowa tarcza herbowa z małą tarczą z herbem Snop Wazów w środku. Data 16 -11 po obu stronach korony. Całość opasana łańcuchem Orderu Złotego Runa. W otoku: MD LIT RVSIE PRV – MAS SAM LI XC (Magni Ducis Lituaniae, Russie, Prussie Samogitiae Livoniae wielki książę litewski, ruski, pruski mazowiecki, źmudzki, inflancki.

Historia
W latach 1609 -1612 mennica koronna w Krakowie rozpoczęła wprowadzanie do obiegu wielokrotności dukatów. W 1609 i 1610 roku bito dwudukaty, w 1611 czterodukaty, półportugały i portugały. Rok później wybito serię monet o wadze 3, 4, 5, i 10 dukatów, z umieszczonymi na monetach nominałami.

Wybite w 1611 roku czterodukaty, bito tym samym stemplem co półportugały. Okazały się kłopotliwe w obrocie monetarnym. Z uwagi na zbyt jednoznaczne podobieństwo do półportugałów zostały stosunkowo szybko wycofane z obiegu, i dzisiaj należą do wyjątkowych rzadkości. Nie są notowane w żadnej polskiej publicznej kolekcji. Posiadają je jedynie zbiory Smitsonian Institution i Ermitażu. Spotykamy obecnie egzemplarze z grawerowaną cyfrą IV lub V. Nie zyskały także uznania 3 i 4 dukaty z umieszczonym nominałem. Sprawiło to, że do końca panowania Zygmunta zrezygnowano z bicia mniejszych niż półportugał wielokrotności dukatów.

Niespotykany nominał
Na egzemplarz o wadze 4 dukatów zwrócił uwagę Kazimierz Sobański i na podstawie egzemplarza z jego kolekcji nominał ten wymieniali Cz. Kamiński, J. Kurpiewski oraz E. Kopicki. Początkowo przypuszczano, że był to przypadkowy nominał, odbity na niedoważonym krążku. Jednak ujawnienie kilku egzemplarzy tej wagi i wybijane w 1612 roku czterodukatówki z nominałem IIII, pozwala uznać, iż było to celowe zamierzenie mennicy w Krakowie, mające nasycić rynek pieniężny różnymi nominałami monet złotych.

Bardzo rzadka moneta i poszukiwana. W obiegu numizmatycznym znajduje się nie więcej niż cztery do pięciu egzemplarzy.

Stopień rzadkości
Kopicki 1421 (R8); Friedberg 79; Kamiński, Kurpiewski 1718; K. Sobański, Kaleniecki s. 87;  Złoto Wazów 61 (R7)